DUYU BÜTÜNLEME
Duyu Bütünleme
Her gün çevreden gelen uyarıları deneyimleriz ve duyusal bilgileri de yorumlarız. Duyu bütünleme, kişinin kendi vücudundan ve çevreden gelen duyusal bilgileri organize eden, uygun şekilde kullanmayı mümkün kılan nörolojik bir işlem olarak tanımlanmıştır. Yani duyu entegrasyonu temelde beyin işleyişi ile ilgilidir.
Çevreden gelen uyarıları algılamamızı sağlayan ve bu uyarılara adaptif cevap vermemize neden olan yedi adet duyumuz vardır. Bunlardan beşi bildiğimiz gibi bilgilerin geldiği duyular; Tat, Dokunma(Taktil), İşitme, Koku, Görme; diğer ikisi ise denge, hareket(vestibüler), kas ve eklem duyusu (propriosepsiyon) olarak ayrılmıştır. Denge ve Hareket(vestibüler) duyusu uzay boşluğunda nerede olduğumuzu bilmemizi sağlar, vücut dengesini temel alır; hareket yönümüzü ve hızımızı algılamamızı sağlar. Kas ve Eklem(proprioseptif) duyusu ise kendimize ne kadar kuvvet uyguladığımızı, vücut uzuvlarımızın vücudumuza göre nerede olduğunu anlamamızı sağlar; yani vücut farkındalığımızı sağlayan duyumuzdur. Tüm bu bahsedilen duyuların algısında sıkıntı yaşayan çocuk veya erişkin kişilerde Duyu Bütünleme Terapisi Uygulanmaktadır.
“Beynimizin gelen duyusal bilgileri düzenlediği ve yorumladığı sürece duyu bütünleme denir.”
Burada amaç insan vücudunun bazı bölgelerini uyararak, duyuların birbirleri ile uyumlu şekilde çalışmalarını sağlamaktır. Duyular hareketle uyumlu bir şekilde çalıştığı takdirde beynimiz gelişmeye ve yeni bilgileri doğru şekilde öğrenmeye açık hale gelir.
Duyuların Davranış Üzerine Etkisi: Çocuklarda duyu bütünleme tipik çocukluk deneyimleri ile gelişir. Çocuklar bu duyusal deneyimler ile gelen duyusal girdiyi yorumlama, ayarlama ve uygun cevap oluşturma ile gelişirler. Koşma, sallanma, yuvarlanma gibi aktiviteler ile vücutlarının uzaydaki konumu hakkında bilgi sahibi olurlar.Bu kazanım ve bilgi dünya üzerinde güvenli şekilde gezinmelerini sağlar. Giyinme, yemek yeme, sakin kalabilme ve günlük yaşamdaki zorluklar ortaya çıkan çocuklarda duyu bütünleme problemleri mevcuttur.Bu problem sıklıkla duyu bütünleme bozukluğu veya duyusal işlem bozukluğu olarak ortaya çıkabilmektedir
“Duyuların yeterli entegrasyonu sağlanmadığı takdirde davranışsal bozukluklar ortaya çıkar.”
Duyusal Problemler / Belirtiler ve Çocuğun Tepkileri
- Dokunma, Ses, Hareket, Görmeye Aşırı Tepki:
- Dikkati kolay dağılır
- Dokunulunca kendini çeker
- Bazı yiyecek ve giysilerden kaçınır
- Parklarda hareketli nesnelere aşırı korkar
- Yüksek seslere hassastır
- Beklenmeyen duyusal girdi ile agresif tavırlar vardır
- Duyusal Girdiye Normalin Altında Tepki:
- Yoğun duyusal girdi arama
- Vücut pozisyonu ve ağrının farkında olmama
- Aşırı ve düşük tepkisellik arasında geçişler yapma
- Koordinasyon Problemleri:
- Zayıf bir denge
- Spor veya top becerilerinde zorluklar
- Motor koordinasyon gerektiren yeni görevleri öğrenmede ciddi zorluklar
- Sarsak, sakar ve katı görünme
- Normalin Altında Düşük / Üstünde Yüksek Aktivite Seviyesi:
- Akademik başarı ya da günlük yaşam becerilerinde gecikmeler
- Davranışın zayıf organizasyonu
- Zayıf kendilik konsepti (self concept)
.
Duyu Bütünleme Bozukluğu Tipleri
- Duyusal İşlemleme Bozukluğu: Genellikle tipik bir fonksiyonelliğe sahip olan çocuklarda, otizm spektrum bozukluğunda, dikkat dağınıklığında ve öğrenme güçlüklerinde görülür. Bu çocukların duyularında özellikle dokunma, işitme, tat, görme, koku ve hareket gibi efektif gelen bilgilerde işleme yapılamamaktadır. Duyusal hassasiyetler, motor becerilerde gecikmeler, kendini sakinleştirmeyle ilgili zorluklar, dikkat ve davranış problemleri ile karşılaşılmaktadır.
- Duyusal Modülasyon Disfonksiyonu: Başkaları için tipik ve rahatsız etmeyen duygusal bilgiye aşırı tepkisellik ile karakterize bir durumdur. Sakinleşmeme (self-regülasyon), savaş, kaç ya da don cevapları ile sonuçlanır. Elbiselere aşırı hassas, yemekte mız mız-seçici seslere karşı aşırı tepkili veya hareketli aktivitelerden korkabilir. Duyusal bilginin önemli özelliklerini işlemleme ve yorumlamada ki zorluktur.
- Duyusal Diskrimnasyon(Ayırt Etme) Disfonksiyonu: Kişinin, başının hangi pozisyonda olduğunu, hareket durumunu(hareketli/durgun) hangi yöne hareket ettiğini ayırt etmesi en güzel örnektir. Duyusal bilginin ayırt edilmesi; kişinin motor becerileri sergilemesini sağlar ve bu alandaki zorluklar spor, el yazısı, koordinasyon ve top oynama becerileri gibi postüral kontrol ve motor beceri gerektiren alandaki problemler ile sonuçlanır.
- Praksis Bozuklukları: Motor planlama, vücudun iki tarafını koordine etme ve zamanlama ile hareket içeren komplike motor koordinasyon aktiviteleri uzay boşluğunda sergilemedeki problemleri içerir. Praksis alan problemleri; giyinme, alet kullanımı, oyun oynama, ev ödevini organize etmek gibi motor görev ve aktivitelerdir